Oğuz Yabgu Devleti "Son Şamanlar" 750 - 1055

 Aral Gölü ile Hazar Denizi kıyılarında yaşayan Şamanist Oğuz Türklerinin kurduğu İlk Devlettir.   Yabgu kelime anlamı olarak Eski Tür...

 Aral Gölü ile Hazar Denizi kıyılarında yaşayan Şamanist Oğuz Türklerinin kurduğu İlk Devlettir.  Yabgu kelime anlamı olarak Eski Türkçe'de Hükümdar anlamını taşımaktadır ve Kağan,Hakan kelimelerinden daha eski bir geçmişi vardır. Türk devletleri tarih sahnelerinde genel olarak doğu-orta-batı şeklinde üçe ayrılarak karşımıza çıkmıştır. Doğuyu Kağan yönetirken Batıyı Hükümdar ailesinden bir fert Yabgu unvanı ile yönetirdi. Direkt olarak Oğuz Türkleri bu unvanı hükümdar olarak kullanmışlardır.

Yabgu devleti zamanında Oğuzlar Üç-ok ve Boz-ok diye eski ikili teşkilattan oluşup yirmi dört kabile halinde idiler. Ülkeyi Yabgu yönetirdi. Kül-erkin unvanlı bir bir vekil ona naiplik yapıyordu. Orduyu Subaşı idare ediyordu.

Oğuz Yabgu ahalisi ile ilgili olarak ; Uygur kağanlığının başlangıcında henüz Tegin olan Moyen çor Oğuzların başına getirilmiş ve Moyen çor , Dokuz Oğuzları tek sancakta toplamıştı. Bu durumdan doğan karışıklıkları ve husumetleri gidermek üzere de sekiz oğuzlara karşı savaşmak durumunda kaldı. Kağan olan Moyen-çor Otuz tatarlarla ittifak yaparak sekiz oğuzların üzerine yürür. Onları Burgu ve Selenga kıyılarında arka arkaya mağlup eder.

Bu olaydan sonra 820-21 senesine kadar isimleri tarihi kaynaklarda zikredilmeyen Oğuzların ; büyük kitleler halinde yaptıkları akınlardan ve konuştukları Türkçenin , Doğudaki Türk topluluklarının Türkçesinden çok farklı oluşu dikkate alındığında 9.asırdan çok önce Sir-Derya (Seyhun) kıyılarına geldiği tahmin edilmektedir. Seyhun nehri yakınında kışlak olarak hem de başkent olarak ikamet ettikleri Yeni-kent şehri bu bölge kurulmuş idi. Aynı şekilde Diğer Yabgu şehirleri Cend , Karnak , Süt-kent, Barçınlıg-kent, Suğnak ve Karaçuk'ta bu civarda idi. Oğuzlar tüm komşuları ile mücadele halindeydiler. Öyle ki Karahanlılar ile yapılan bir savaşta ölen bir Oğuz Yabgusu olduğundan söz edilir. Esas mücadele Karahanlılar içindeki Çiğil Boyu ile olmuştu. çünkü Oğuzlar Harezmi bölgesini baskı altına almış sürekli akınlar yapıyordu. Kuzeyde yer alan Kimek , Kuman Batıdaki Hazar ahalisi ile çalkantılı ilişkileri oldu. Oğuzlar bu dönem zarfında "Türk" adı yanında siyasi alanda "Türkmen" ismini de kullanmışlardı. İlerleyen dönemde İslamiyeti kabul edip başka İslam coğrafyalarına gittiklerinde "Türkmen" adı ile anıldılar. 11. yüzyıla doğru ; İslamiyete geçen subaşı Selçuk Bey'in kendine bağlı Oğuz boyları ile isyanı edip ve doğudaki Kimek kağanlığının baskıları üzerine zayıflayan Oğuz Yabguluğu yıkıldı.

Bundan sonra Oğuzlar kitleler halinde Karadeniz'in kuzeyinden batıya göçtüler (Uzlar) . Diğer bölümü ise önce Cend sonra Horasana oradan da Anadolu'ya yöneldi. Bugünkü Türkmenistan devletinin ; Yabguluğun yıkılışından sonra göç etmeyen Oğuzların Soyundan geldiği bilinmektedir.