12 Adalar Hakkında Genel Bilgiler Eski Çağlarda 12 Adalar 12 Adalar Nerede ve İsimleri Neler? 12 Adalar ve Lozan Antlaşması
12 Adalar Hakkında Genel Bilgiler
Osmanlı döneminde gayrimüslimlerin yönetim şeklinden dolayı 12 Adalar ismini bu şekilde almıştır. Hanelerden birer temsilci çıkarılır ve 12 kişilik ihtiyar heyeti ile beraber odanın yönetimi oluşturulur. Bu yüzden 12 Ada ismi tüm dillere çevrilerek kullanılmaktadır. Gayrimüslimlerden sonra ismi hiçbir zaman değişmemiştir. 12 Ada hakkında genel bilgiler bu yazımız içerisinde yer alacaktır.
On İki Ada dendiği zaman birçok kişinin aklına civarda 12 ada olduğu düşüncesini getirmektedir. Fakat bu tamamen yanlıştır. Harita üzerinden dikkatli bir şekilde incelendiğinde büyük adalar 14, küçük adalar ile beraber toplamda 20 adadan fazlası bulunur. Diğer adalara ise “Güney Sporatlar” ismi verilmektedir. Bahsetmiş olduğumuz 20’den fazla adanın her birinin kendisine özel ismi vardır. Bahsi geçen 12 Ada ise sadece meclis yönetimi 12’li sistemden oluştuğu bu ismi almıştır. Gayrimüslimlerden önce Osmanlı Döneminde “Ege Adaları” olarak da anıldığı yazılı kaynaklarda geçmektedir.
Eski Çağlarda 12 Adalar
12 Adalar Antik Çağ döneminde Yunanistan’ın önemli bir parçası olduğu görülmektedir. 12 Adalar içerisinde yer alan Rodos ve İstanköy tarihi bulgular ve eserleriyle ön plana çıkmaktadır. Yunanlılardan sonra Bizanslar, Romalılar ve Helenistik dönemde yaşayan kişiler de 12 Adalarda iz bırakmıştır.
1912 yılında imzalanmış olan Uşi Antlaşmasına göre 12 Ada Osmanlı Hükümetine İtalya tarafından verilecekti. Osmanlı Hükümeti bu adaları Yunanların işgal edebileceğini düşünerek Balkan Savaşı sonlarına kadar İtalya’da kalmasına karar verdi. Daha sonraları İtalya ile Osmanlı arasında ciddi görüş ayrılıkları doğmaya başladı. Daha sonradan geri alınmak istese de İtalya bunu kabul etmedi. 12 Adayı kendi topraklarına yazan ülke İtalya oldu. 2. Dünya Savaşı sırasında İtalya’nın bozgunu, İngiltere’nin 12 Adaları ele geçirme çabası ve Almanya’da kalması ile savaşlar burada son buldu. Ardından Paris Antlaşması sonucunda 12 Adalara Yunanistan resmen sahip oldu.
12 Adalar Nerede ve İsimleri Neler?
12 Adalar nerede sorusuna yanıt olarak Kuzey Ege bölgesinde yayıldığını söyleyebiliriz. Özellikle Bodrum’un karşısında gözle görülebilecek kadar yakın olan bu adaların isimlerini yakından tanıyalım. İlk paragrafta her adanın kendine özel ismi olduğunu belirtmiştik. 12 adanın da ismini ayrı ayrı görebileceksiniz. Adaların Yunanca ismi ve Türkçe isimleri karşılıklı olarak verilmiştir.
- Astypalaia – İstanbulya
- Halki – Herke, Hereke, Herkit
- Kalymnos – Kilimli, Kelemez
- Karpathos – Kerpe
- Kasos – Kaşot, Çoban
- Kos – İstanköy
- Leros – İleriye, İleryoz
- Nisyros – İncirli
- Patmos – Batnaz
- Rhodes – Rodos
- Symi – Sömbeki
- Tilos – İlyaki
12 Adalar ve Lozan Antlaşması
Lozan Antlaşması sonucunda bugün birçok tarihçi adaları Yunanlılara bıraktığımızı söylemektedir. Fakat bu bilgi de tamamen yanlıştır. Sizlere üst kısımda Balkan Savaşlarından dolayı adaları Yunanlılara bırakmak zorunda olduğumuzu söylemiştik. Dolayısı ile Lozan Antlaşması üzerinde adaları Yunanlılara göre bırakılması söz konusu değildir. Üstelik Lozan Antlaşması tarih boyunca bir kez yapılmadı. Daha önceden de Lozan Antlaşmaları yapılmıştı. Durumu bir kez daha özetlemek gerekecek olursa, İtalya devleti 1911 yılında 1. Dünya Savaşı esnasında Trablusgarp’a saldırmıştır. Osmanlıyı da barışa götürmek için Rodos dahil olmak üzere 12 Adayı geçici olarak işgal altında tutmuştur. Uşi Antlaşması sonucunda da biz Trablusgarp’tan çekilerek 12 Adayı geri alacaktık,
İtalyalılar buradan çekilecekti. Tam o sırada Balkan Harbi patlak verdiği için Yunanlılara adalarda bir süre daha kalmalarını söyledik.
Bunun sebebi tamamen stratejik düşünmektir. Çünkü o esnada Yunanistan donanması 12 Adayı işgal etmek için hazırdı. Söz konusu Anavatan olunca 12 Adaları düşünmek mantıksız olacaktı. Anavatanda savaşlar verilirken Yunan ordusunun 12 adaları işgaline cevap veremezdik. En mantıklısı İtalyanlarda kalmasıydı. Fakat İtalyanlar daha sonradan bu adaları vermeme niyetine girdi. Adalar üzerinde İngilizler ve Almanlar ile savaştılar. En son bölge Alman ordusunda kalmıştı. Paris Antlaşması sonucunda da adalar tamamen Yunanlılara devredildi. Lakin bugün Yunanistan ile Türkiye arasında 12 Adalar ile ilgili ciddi ihtilaflar bulunmaktadır. Günümüzde önemli olan bu ihtilafları uluslararası hukuka uygun bir şekilde çözebilmek ve Türkiye’nin haklarını korumak olacaktır.
