Sömürgecilik Nedir ? Devletler Neden Sömürgecilik Yapar ? Sömürgecilik genellikle bir devletin başka ulusları, devletleri, topluluklar...
Sömürgecilik Nedir ? Devletler Neden Sömürgecilik Yapar ?
Sömürgecilik
genellikle bir devletin başka ulusları, devletleri, toplulukları, siyasal ve ekonomik
egemenliği altına alarak yayılması veya yayılma isteğidir.
Sömürgeciler genellikle sömürdükleri bölgelerin kaynaklarına el, iş gücüne, pazarlarına el koyar ve aynı zamanda sömürgeleri altındaki halkın sosyo-kültürel, dini değerlerine baskı uygularlar. Sömürgecilik ile emperyalizm kimi zaman birbirleri yerine kullanılan terimler olmakla birlikte emperyalizm, şekli olduğu kadar şekli olmayan alanlarda da kontrolün hakim gücün elinde bulunduğunu durumlarda kullanılmaktadır. Sömürgecilik terimi aynı zamanda bu sistemi meşrulaştırmak veya yaymak için kullanılan bir dizi inanca da işaret etmektedir, zira Sömürgeciler kendilerinin sömürdükleri insanlardan daha üstün olduklarına inanırlar. Sömürdükleri insanları gelişmemiş toplumlardan seçerler. Dünya bu sömürgecileri, gelişmemiş toplumları refaha kavuşturmak ve gelişmelerinde katkıda bulunmak amacıyla baskı altında tuttukları şeklinde algılar veya algılaşmasın ı sağlanır. Bir bakıma iyimserlik havası estirilir.
Sözde
bilimsel teorilerle de desteklenmeye çalışılan bu tip inançlar daha çok
19.yüzyılda Avrupa'da yayılmış ve Avrupalıların tüm dünyada sömürgeci güç
olarak yayılmasının da sözde meşru dayanağı olmuştur. 18. yüzyılda başlayan
sanayi inkılabının ardından 19. yüzyılda sanayileşmede ki gelişmeler
neticesinde buhar makinelerinin kara ve deniz ulaşımında kullanılması yeni
uluslar ve kıtalararası ekonomik ve ticari münasebetleri geliştirdi.19 yüzyılda
tamamıyla sanayileşen İngilizler, diğer ülkelerle ekonomik bağlarını
güçlendirdiler.
Avrupa
da ki diğer devletlerde İngilizlerin takip ettiği yolu izlemeye başladılar.
Tarihte sömürge kurmak, büyük toprak kazanmak, büyük devlet olmak için gerekli
sayılmaktaydı. Sömürgecilik bazen dini sebeplere dayanarak da olmuştur.Osmanlı
devleti de din faktörüyle yayılmaya çalıştığı zaman başka devletlerle çatışma
haline gelmiş ve askeri bakımdan önem kazanmıştır.Bunun için sömürgecilik
hareketleri bazen askeri ve stratejik sebeplere de dayanmaktadır. İngiltere’nin
1878 de Kıbrıs’a yerleşmesi gibi. Asık ekonomik ve siyasal faktörler sömürgecilikte
rol oynamaktadır
Avrupa’yı
1890lardan itibaren sömürgeciliğe iten faktör tamamen ekonomiktir.1870 lerden
sonra endüstrinin gelişmesi başlıca ekonomik faktör olarak görünmektedir.
Endüstrinin gelişmesi ortaya bir takım önemli problemler çıkarmaktadır.
Endüstri geliştikçe üretim artmıştır, üretim arttıkça endüstri ülkelerinin
kendi nüfusları bu üretimi tüketemez olmuşlardır.Bir üretim fazlası ortaya
çıkmıştır .Bu üretim fazlasını dağıtacak alanlar aramaya başlamışlardır.
Öte
yandan endüstrinin ham madde problemi ortaya çıkmıştır. Avrupa’nın sınırlı
hammadde kaynağı karşısında yeni hammadde sağlayacak topraklar elde etme
zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. 19 ve 20. yüzyılın başında, sömürgeciliğin en
etkili vasıtalardan biri demir yoludur. Demiryolu bilhassa Asya ve Afrika da
sömürgeciliğin en gelişmesinde önemli bir vasıtadır. 19. yüzyılda
sömürgeciliğin iki aktif alanı Afrika ile Uzak Doğu olmuştur. Orta ve Güney
Amerika Amerika Birleşik devletlerinin nüfuzu altına girmiş ise de bu durum
Afrika ve Uzak Doğudan farklı olarak doğrudan doğruya bir sömürgecilikten
ziyade özel bir münasebet düzeni şeklinde ortaya çıkmıştır.Demir yolları ağını
genişleterek kara bölgelerinin içlerine kadar girdiler ve maddi manevi
nüfuslarını korudular.,
Avrupa Sömürgeciliğnin Kurduğu
Şirketler
Avrupa
sömürgeciliğinin 15. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın ikinci yarısına kadar
yaklaşık beş asır devam etmesinde ilk iki asırdan sonra kurulan ticari
şirketlerin büyük rolü oldu. Fransa'da Compagnie des lndes'in kurulması ve
İngilizler'in 1607- 1732 yılları arasında oluşturdukları sömürge şirketleri
vasıtasıyla sistem gittikçe gelişti. Özellikle Afrika ve Güney Asya'nın
sömürgeleştirilmesinde United African Compagny, Royal Niger Compagny, British
East African Compagny ve British South Asia Compagny önemli rol oynadı.
Almanlar'ın
Deutsche Kolonial Gesellschaft,
Belçikalılar'ın Association lnternationale du Congo ve İta yanlar'ın Filonardi
şirketlerinin her biri birer sömürgeci devlet gibi faaliyet göstererek ele
geçirilen ülkelerde kendi bütçelerine, kanunlarına, güvenlik güçlerine sahip
oldular ve diplomatik ilişkilerde bulundular.
Avrupa sömürgeciliği kabaca iki büyük dalgaya
ayrılabilir. İlki keşiflerle başlamış ikincisi de 19.yüzyılın ikinci yarısında
başlayan dönemidir.
Sömürgecilik
Tipleri
Farklı
sömürgecilik tipleri vardır. Sömürgecilerin büyük kentlerdeki halkları
sömürdükleri topraklara taşıdıkları tipe örnek ABD'nin ilk onüç eyaleti,
Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Arjantin ve Sovyet döneminde Sibirya'da
gerçekleştirilmiştir. Sömürgeciler sömürdükleri topraklardaki yerli halkı
kontrol etmesi veya güçle tehdit etmesi için İngilizlerin Hindistan'da,
Mısır'da, Hollandalıların uzakdoğuda ve Japonların sömürge imparatorluklarında
yaptıkları gibi yöneticiler atarlar.
Bazen
Latin Amerika ülkelerinde olduğu gibi sömürgeci gücün kendi topraklarından
getirdiği halklar yerli halklarla karışır bazen de ki çoğunlukla olan budur;
Fransa'nın yönetimi altındaki Cezayir'de veya Güney Rodezya'da olduğu gibi
ırken ayrı topluluklar halinde yaşamaya devam ederler bir başka türde de
Barbados, Saint-Domingue ve Jamaika gibi ülkelerdeki geniş çiftliklere
(plantasyon) beyaz sömürgeciler siyah köleler getirerek çalıştırırlar. Bir
diğer sömürge türünde ise sömürgenin asıl amacı bölgenin daha geniş bir şekilde
kolonize edilmesi değil ticarettir.